کنه تارتن دولکه ای
مورفولوژی
مادههای بالغ تقریباً 0.5 میلی متر طول دارند و بدنشان کروی شکل است. افراد نر بدنهای کشیدهتری داشته و کوچکتر از مادهها میباشند. در طول فصل رشد رنگ عمومی بدن زرد یا سبز کم رنگ بوده و دارای دو لکه تیره که در طرفین بدن دیده میشوند، میباشد ولی در شرایط آب و هوایی معتدل رنگ مادههای بالغ زمستان گذران به رنگ قرمز آجری سوخته تغییر مییابد. تخمها کروی شکل و کوچک (به قطر 0.14 میلی متر) بوده و از آنها لاروهای کوچک و سفید رنگ با سه جفت پا خارج میشوند. بعد از مرحله لاروی وارد مرحله پوره گی شده و دارای چهار جفت پا میباشند.
پراکنش و گیاهان میزبان
کنه تارتن دو نقطهای انتشار جهانی داشته و در سرتاسر جهان یکی از آفات مهم تعداد زیادی از گیاهان میباشد . میزبانهای مهم این کنه شامل سبزیجات، درختان میوه، ذرت، پنبه و تعداد زیادی از گیاهان زینتی میباشد که جمعاً شامل 1059 میزبان گیاهی میباشد.
مکانیسم تغذیه
کنه تارتن دو لکهای عموماً از سطح زیری برگها تغذیه میکند. با استفاده از استیله های سوزنی شکل سلولها را میشکافد و محتویات آن را از طریق پمپ حلقی به داخل بدن میکشد. طول استایلت در لارو کنه ها حدود 100 میکرون و در کنه های ماده حدود 150 میکرون است.
کنه دو استایلت خود را به هم قفل کرده و یک لوله مکش به قطر دو میکرون را تشکیل می دهد و به این ترتیب محتویات سلول را تخلیه می کند. بنابر این کنه با استایلت خود فقط یک کانال درست می کند. ولی در حشراتی مثل شته ها و پسیل با استایلت خود دو کانال تشکیل می دهند. یک کانال برای تزریق بزاق به داخل سلول و دیگری برای مکش غذا است که به ترتیب کانال بزاقی و کانال غذایی گفته می شود.
کنه های تارتن استایلت خود را از حد فاصل بین سلولهای اپیدرمی و یا از داخل منافذ روزنه های برگ وارد سلول های مزوفیل و سلولهای مزوفیل اسفنجی می کنند، بدون اینکه به سلول های اپیدرمی آسیبی وارد کنند. سپس محتویات سلول را به داخل دستگاه گوارش خود پمپاژ می کنند. در ضمن رنگ پریدگی برگها پس از تغذیه کنه ها اتفاق می افتد.
مدت زمان تغذیه یک کنه از چند دقیقه تا بیش از نیم ساعت ممکن است طول بکشد. در ضمن رنگ پریدگی برگها بلافاصله پس از تغذیه کنه رخ نمی دهد. قبلا گفته می شد که هر کنه در هر دقیقه می تواند 20 سلول مزوفیل (یعنی سلولهای زیر اپیدرم) را تخریب کند. ولی همانطور که گفته شد این نظریه جای شک دارد چون تحقیقات جدید با میکروسکوپ الکترونی نشان می دهد که هر کنه ممکن است برای هر سلول از چند دقیقه تا نیم ساعت وقت صرف کند.
تحقیقات نشان می دهد که در مدت 10 دقیقه سلول اول حدود 70 تا 85 درصد و سلول مجاور آن از 20 تا 30 درصد خسارت می بینند. معمولا این رفتار کنه ارتباطی به واریته و رقم ندارد و تقریبا این الگو در گیاهان مختلف مشابه است.
به طور خلاصه تا اینجا کنه تارتن استایلت خود را از حدفاصل سلولهای اپیدرمی و یا از منافذ روزنه ها وارد سلولهای مزوفیل می کند بدون اینکه به سلولهای اپیدرمی آسیبی وارد کند. در ضمن همانطور که عرض شد طول استایلت کنه حدود 100 تا 150 میکرون است و این در حالی است که ضخامت برگ هم حدود 100 تا 150 میکرون است پس کنه به راحتی می تواند به هر کجای برگ که دلش بخواهد با استایلت خود جولان دهد.
بنابراین دسترسی کنه به سلول های پلاستیدها و سلول های مزوفیل اسفنجی بسیار آسان است. آنچه که قبلا گفته می شد که کنه سلول را پاره می کند و سپس از محتویاتی که از سلول به سطح برگ خارج می شود و تغذیه می نماید. صحیح به نظر نمی رسد. مطالب بالا تاکید دارد که کنه استایلت خود را به طور مستقیم وارد سلول کرده و محتویات آن را تخلیه می کند.
اگر کنه ها بخواهند محتویات سلول را مکش کنند باید ابتدا قبل از تغذیه بزاق خود را وارد سلول کنند تا اول عمل هضم و آبکی شدن سلول رخ دهد و بعد این محتویات را مکش کنند. چون بعضی از اندامهای های داخل سلول از قطر کانال کنه بزرکتر است و همینطوری نمی تواند وارد کانال غذایی کنه شود. به احتمال زیاد کنه قبل از تغذیه بزاق خود را به داخل سلول تزریق می کند.
مراحل تغذیه کنه تارتن دولکه ای
1- وارد کردن استایلت به داخل سلول گیاهی
2- تزریق بزاق و هضم اولیه
3- آبکی کردن محتویات سلول گیاهی
4- مکش محتویات آبکی به داخل روده
وقتی کنه مشغول تغذیه از سلول است سیستم واکنش دفاعی گیاه فعال می شود و باید منجر به این شود که سول هایی که سالم هستند واکنش دفاعی به خود بگیرند. اما بزاق کنه دارای ویژگی هایی است که می تواند سیستم دفاعی گیاه را دستکاری کند و در اختیار بگیرد که این موضوع در حال بررسی و تحقیق است. به احتمال زیاد بزاق کنه می تواند سیستم دفاعی گیاه را متوقف کند و به همین دلیل کنه می تواند به راحتی از یک سلول به سلول دیگر جولان دهد.
پس از تغذیه کنه از سلول های گیاه تعرق گیاه زیاد میشود و ممکن است برگهای آسیب دیده خشک شده و ریزش کنند. در آلودگیهای طولانی مدت و شدید پژمردگی، مرگ بافت و بدشکلی برگ دیده میشود. قطع فتوسنتز موجب کاهش رشد گیاه و کاهش محصول میشود. همچنین بقایای کنه تارتن دولکه ای شامل تار، تخم، پوستههای پورگی و مواد دفعی به زیبایی گیاه آسیب میرساند.
زیست شناسی
دوره زندگی کنه تارتن دو نقطهای شامل تخم، لارو، پروتونمف، دئوتونمف و بالغ است. در انتهای مرحله لاروی و هر دوره نمفی یک مرحله غیر فعال وجود دارد که در این مرحله کنه در یک جا ثابت مانده و پوست اندازی میکند. نرها به فرمون جنسی دئوتونمف های ماده در حال استراحت جلب میشوند. جفت گیری به محض ظهور مادهها انجام و تخمگذاری شروع میشود.
سه کروموزوم هاپلوئید دارد و تولید مثل از نوع بکرزایی Arrhenotokous میباشد. نسبت جنسی سه ماده به ازای یک نر میباشد. بهترین دما برای رشد و نمو این کنه در حدود 29-23 درجه سلسیوس میباشد که موجب میشود دوره زندگی این کنه در 12-25 روز کامل گردد.
برخی پژوهشگران معتقدند رژیم غذایی مراحل مختلف زندگی کنه اثر معنی داری روی نرخ رشد و نمو، طول دوره رشدی، بقا و میزان باروری مادهها دارد. در گیاه رز در دمای 20 درجه سلسیوس دوره پیش از تخمریزی 7.1 روز و تکامل تخم، لارو، پروتونمف و دئوتونمف به ترتیب 7.6، 2.8، 3.2 و 1.3 روز طول میکشد.
تکامل یک نسل در دمای 15، 20 و 30 درجه سلسیوس به ترتیب نیازمند 36.3، 16.6 و 7.3 روز میباشد. روی کوتیلدون های پنبه متوسط دوره رشد برای مادهها 25.8 تا 29 روز در دمای 15.5 درجه سلسیوس و 6.7 تا 6.1 روز در دمای 29.4 درجه سلسیوس بوده و برای نرها کمی کوتاهتر میباشد. متوسط باروری در دمای 23.8 درجه سلسیوس 103.3 تخم و در 29.4 درجه سلسیوس 64.3 تخم به ازای هر ماده میباشد. 74 درصد نوزادان تبدیل به ماده میشوند و به طور میانگین 14.71 روز در دمای 23.8 درجه سلسیوس و 9.71 روز در دمای 29.4 درجه سلسیوس زنده میمانند. اگر چه دمای بالا موجب کاهش طول عمر کنهها میشود ولی باعث افزایش سرعت رشد جمعیت نیز میگردد .
آستانه دمایی 12 درجه سلسیوس میباشد . در 25 درجه سلسیوس روی کوتیلدون پنبه تولید مثل خالص R₀) 7.8) میباشد و نرخ ذاتی افزایش جمعیت r_m) 0.219) فرد به ازای هر ماده در روز میباشد و نرخ متناهی افزایش λ) 1.24) فرد به ازای هر ماده در روز میباشد.
افزایش میزان نیتروژن در گیاهان میزبان، طول دوره رشدی کنه تارتن را کاهش و باعث افزایش جمعیت این کنه روی گیاه میزبان میگردد. از عوامل موثر دیگر در تغییر اندازه جمعیت، مرگ و میر و پراکنش افراد میباشد. در اثر فرسوده شدن بافت گیاه میزبان و بالا بودن تراکم کنه روی گیاه، کنه برای بدست آوردن منابع غذایی جدید به اطراف مهاجرت کرده و موجب کاهش تراکم جمعیت میگردد. کنه تارتن میتواند جمعیت خود را روزانه تا 40 درصد افزایش دهد. این افزایش رشد جمعیت معمولاً بطور ناگهانی در اثر فشار ایجاد شده توسط دشمنان طبیعی خاتمه مییابد.
کنه تارتن دولکه ای در مناطق گرم به طور مداوم فعال است ولی در مناطق معتدل به صورت مادههای دیاپوزی زمستان گذرانی میکند. کوتاهی طول دوره روشنایی، کاهش دما و منابع غذایی بی کیفیت ظهور مادههای دیاپوزی را تحریک میکند که موجب توقف تغذیه و تخمریزی، ترک گیاه و تغییر رنگ میشود.
کنترل بیولوژیک
دشمنان طبیعی بسیار زیادی برای کنه تارتن دو لکهای شناسایی شده است که مهمترین آنها عبارتند از:
کنههای خانواده Phytoseiidae که شناختهترین آنها گونه Phytoseiulus persimilis Anthias-Henriot میباشد، به طور اختصاصی فقط از کنههای تارتن تغذیه نموده و در تعداد کثیری از گلخانههای تجاری مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین گونه Amblyseius swiriskii Athias-Henriot شکار گر موثر دیگری است که علاوه بر کنه تارتن از تریپس و سفید بالک نیز تغذیه میکند و برای برنامههای IPM مناسبتر به نظر میآید.
کفشدوزک Stethorus sp.، سن شکارگر Macrolophus sp.، تریپس شکارگر Scolothrips sp. و حشرات خانواده Chrysopidae به عنوان شکارگرهای کنه تارتن شناخته شدهاند. Feltiella acarisugaVallot از پشههای خانواده Cecidomyiidae نیز از دشمنان طبیعی کنههای تارتن میباشد که توسط شرکتهای تولید کننده عوامل کنترل بیولوژیک عرضه شده است.
به طور کلی سموم شیمیایی به دلیل حلال های نفتی موجود در آن ها باعث سوزانندگی جوانه ها و گل های می شوند. این موضوع به خصوص در گلخانه های رز بسیار مشهود هست. به طوری که سموم شیمیایی جوانه هایی را که قرار هست تبدیل به شاخه های گل شوند را در مراحل اولیه از بین می برند و تعداد شاخه در بوته کاهش می یابد اما در گلخانه هایی که از ترکیبات سالم مانند ماریا_پرو یا از کنترل بیولوژیک توسط کنه های شکارگر استفاده می کنند همیشه شاهد تعداد بالایی از شاخه های گل دهنده هستیم که حتی بیش از 13 شاخه گل دهنده در یک بوته دیده شده است. که این افزایش تولید از نظر اقتصادی هزینه بالاتر روش های کنترل بیولوژیک توسط کنه های شکارگر را توجیه می کند. همچنین سموم شمیایی علاوه بر گیاهسوزی وارد شیره گیاهی شده و سرعت رشد گیاه را کاهش می دهند. کنه کش گیاهی ماریا_پرو در عین حالی که به طور قاطع کنه های تارتن را کنترل می کند با دوز مصرفی پایین (1 درهزار) و قیمت بسیار مناسب (حتی کمتر از کنه کش های شیمیایی رایج)، جایگزین مناسبی برای سموم شیمیایی می باشد.
شاخه گل های رزی که با سموم شیمیایی سمپاشی نمی شوند قوی تر و با کیفیت تر می باشد و به دو دلیل در بازار فروش قیمت بالایی دارند :
1– هرچه حجم غنچه گل رز درشت تر و بلند تر باشد قیمت بالاتری و مشتریان بیشتری دارد.
2– بازار های عرضه گل همه روزه از 4 صبح شروع به کار می کنند و قیمت گل در ساعات اولیه شروع به کار بازار بیشترین مقدار خود را دارا می باشد و هر چه به ظهر نزدیک تر می شویم قیمت گل کاهش می یابد. بنابراین علاوه اثر مستقیم کیفیت گل بر قیمت، اثر غیر مستقیم آن در جلب مشتریان در ساعات اولیه بازار گل نیز بر سود حاصل از فروش آن می افزاید.
ثبت ديدگاه